Çocuklara sunulacak iyi bir sağlık hizmeti ,onların sadece hastalanmasını önlemekle kalmamalı, sosyal , fiziksel ve zihinsel olarak da en yi şekilde gelişmelerini sağlamak, hastalıklarını erken tanıyarak tedavi temek ve aileye sağlıklı çocuk yetiştirmek konusunda destek ve eğitim vermek üzere planlanmalı ve tüm bu alanlarda yardımın devamlılığını sürdürebilmeyi de kapsamalıdır.İnsan yavrusu, büyümesi ,gelişme ve olgunlaşma süreci en zor ve en uzun sürede tamamlanan bir canlı olduğundan,izlemleri de artık günümüzde doğumdan çok önce yapılmaya başlanmıştır .Bu sayede bebeğin çok daha sağlıklı olarak dünyaya gelmesi, saptanabilen pek çok hastalıkların önlenme ve tedavisi mümkün olabilmektedir .Doğumdan hemen sonra izlem de bu nedenlerle çok önemlidir.Çocuklar ilk bir yılda her ay hekim tarafından görülmelidir.
0-1 ay :Yeni doğan dönemi:En önemli dönemlerden biridir çünkü yeni doğan yaşama uyum sağlamak zorundadır.Sağlıklı bir yenidoğan önce doğumhanede muayene edilir. ,muayenesi normal bulunmuşsa hemen , anne göğsüne konmalı ve en kısa sürede ANNE SÜTÜ ile beslenmelidir. Anne sütü gelinceye kadar sağlık sorunu olmayan bebeğe mama , vs verilmemelidir. Bebeklere göbek bakımı 1. HEPATİT B AŞISI ,K vitamini ve tarama testleri yapılır.Anneye ,emzirme sıklığı ve tekniği, D vitamini kullanımı ve göbek temizliği ile ilgili bilgiler verilir. taburcu olduktan sonra bebek en geç 7. günde kontrole getirilmeli , tartı kaybı,sarılık olup olmadığı , göbeğin düşme durumu , enfeksiyonu olp olmaması,yeni,doğanaözgü reflexlerin varlığı (emme , arama , moro , yakalama)gözde kırmızı refle testi ve işitme testi yapılır .Doğumdan sonraki 2. kontrol 15 .günde yapılmalıdır.Bebeğin kilosu , idrar, dışkı ,emme ve uyku düzeni araştırılır. ilk haftalarda tartı kaybı doğum ağırlığının % 5-10 arasında olabilir ancak 15.günde doğum ağırlığına ulaşmalıdır.ayda 50-600 gm kilo alabilen bebeklere sadece ve sadece , su bile vermeden ANNE SÜTÜ verilmesi çok önemlidir.Her ağlamanın açlık olmadığı unutulmamalı ve hemen mama, vs verilmemelidir. Bebek mümkünse emziğe alıştırılmamalıdır.1.ayın sonunda bebek tekrar muayene edilir ve 2.HEPATİT B aşısı ve kalça ultrasonografisi yapılır,tartı boy ve baş çevre ölçümü alınır.Doğumdan itibaren bebekler ile sürekli konuşulmalı ,onlara sevgiyle dokunulmalı ve masaj yapılmalıdır.
2.ay takibi :Önce büyüme gelişme açısından kilo ,boy , baş çevresi bakılır,Muayenesi yapılır ,kilo alımını bozan kusma,çok sık kaka yapma , ağlama , döküntü vs varsa araştırılır.Her şey yolunda ise d vitamini ve ANNE SÜTÜ dışında hiçbir şey verilmez. Bebeklerin büyüme vegelişmeleri persentil eğrisi ile de grafik olarak takip edilmelidir. Ve her ay alınan vucut ölçümleri mutlaka bu çizelgeye işlenir ,aşıları , ve bilgileri bebeğin sağlık karnesine de yazılır.Bu nedenle anne her ay gelirken yanında sağlık karnesini de getirmeyi unutmamalı ,doktora soracağı soruları bir kağıda yazarak gelmelidir. Baş kontrolü ,bebeğin gıgıldama dediğimiz sesleri çıkarması , gülücük yapması , göz temesı kurması , parlak bir nesneyi 180 derece izlemesi ,ani seslerde uyarılması bu ayda beklenen davranışlardır.2.ay sonunda BCG (Verem ), Zatürre ve karma -menenjıt aşılarının 1. leri uygulanır.Bu ayda salya akmaya başlar. Renkli çıngıraklar ve müzik hoşuna gider.1.aydan başlayarak her gece uykudan önce bebeklere sürekli kitap okunmalıdır bu onların sözel gelişimini erkenden uyarır.,hafızalarını kuvvetlendirir.
- ay takibi :Büyüme ve gelişmenin yolunda olup olmadığını görmek için yine muayenesi ve baş ,kilo ve boy değerleri alınır.Kilo alımı yeterli ise ANNE SÜTÜ ve D vitamini dışında hiçbir şey verilmez.Artık baş kontrolü gelişmiştir ,agulama ve gülümseme çok daha belirgindir ve yüzüstü yatırıldığında kollarından da destek alarak baş ve göğsünü kaldırabilir.Parmak emmeye başlayabilir,sırt üstü yatarken kendi ellerini hareket ettirerek seyreder.Salya akışı çok artabilir .Bu ayda istenirse (zorunlu aşı değildir) rotavirüs ishal aşısının ilki uygulanabilir.ilk 3 ayın sonunda bebek ortalam 8 cm uzar.Bu ayda renkli ,müzikli dönen oyuncaklar yatağına asılırsa hoşuna gider.
4 .ay takibi :Öncelikle tam bir muayene yapılır ve ölçümleri alınır .Kilo alımı yeterli ise yine beslenme sadece ANNE SÜTÜ ve D vitamini ile sürdürülür.Kilo alımı azaldıysa ek gıdaya yavaş yavaş geçilebilir EK GIDALARA Hiçbir ZAMAN 4 AY BİTMEDEN GEÇİLMEMELİDİR ÇÜNKÜ BEBEĞİN BARSAKLARI BUNA HENÜZ HAZIR DEĞİLDİR.Takip eden doktor ,bebeğin gelişim durumuna göre ve persentil grafisindeki izlemlere bakarak 4-6 ay arasında bebeğe ek gıda başlayabilir ancak unutulmaması gereken şey,en ideal olanın 6 ay sadece anne sütü ile beslenme olduğudur. Bu ayda kansızlık gelişmemesi için demir ilaçları başlanır. Bu ayda da salya çok artmış herşey ağza götürülmeye başlamıştır, bazen aileler bunu diş çıkarmaya yorarlar ancak bu diş çıkmasından bağımsız normal bir olaydır , nadiren bu aylarda ilk diş de gelebilir.Bu ayın sonunda 2.karma-menengit ve 2. zarürre aşıları yapılır.
5.ay takibi : Yine bu ayda da bebeğin izlemine tam bir sistemik muayene ile başlanır KİLO GENELLİKLE DOĞUM AĞIRLIĞININ 2 KATI OLMUŞTUR.Eğer yeterli kilo alımı varsa v6.ayın sonuna kadar ANNE SÜTÜ verilmelidir .D vitamini ve demire devam edilir , ek gıdaya geçmiş olanlarda uyum sorgulanır ,kilo almadıysa veya anne sütü yetersizse ,anne çalışıyorsa ek gıdaya geçilir.Boy ve baş çevresi ölçümleri dikkatlice alınmalıdır .Sağlıklı bir bebeğin baş çevresi ayda ort. 1-2 cm gelişmelidir. baş çevresinde belirgin büyüme , ya da küçük baş , gözlerde,bıngıldağın erken kapanması yada çok büyük olması gibi durumlarda araştırma yapılır.3 ayda uygulanmışsa rota virüs ishal aşısının 2.si tekrarlanır.Bebek artık destekli oturmaya başlamış,eline verilen bir cismi diğer elşne geirebilmeyi öğrenmiştir.Sesler tanır , sosyal gelişimi artmıştır,dönmeye başlar bu nedenle yataktan düşme kazaları sık görülebilir.
6.ay takibi Artık ANNE SÜTÜ ne ek olarak evden hazırlanan gıdaların başlama zamanı gelmiştir.Kilo alımı iyi bile olsa ek gıdalar 6.aydan sonra mutlaka verilmelidir.6.ay bunun için son derece uygun bir zamandır çünkü bebek artık baş ve boynunu dimdik tutabilmekte ve hatta desteksiz oturabilmektedir.Yakınındaki eşyalar uzanabilen,yakalayıp ağza götürebilen ,ayakta tutulunca dimdik basabilen bu yaratık ,sofraya oturtulmaktan da hoşlanır ve mama sandalyesi ile aile sofrasına oturabilir.Genellikle ilk dişler bu aydan itibaren gelmeye başlar Dişler çıkmaya başladığından itibaren temiz bir tülbent veya gazlı bez ile sadece su kullanarak üstleri silinmek suretiyle temizlenirler Bu bakım onların erkenden çürümesini önler .Ek gıdalarda dikkat edilecek hususlar bebeğe ek gıdanın hasta ,huysuz, çok aç ya da çok tok olmadığı bir anda başlanmaması ,çok azdan başlanarak gittikçe arttırılması,istemiyorsa ve çok tepki gösteriyorsa ısrar edilmemesi ,daha sonra denenmesi şeklinde olmalıdır.Önce allerjen olmayan sütlü pirinçli kaşık maması , yoğurt ya da sebze çorbası ile başlanabilir.Tatlı olması nedeni ile meyve püreleri son haftalara bırakılmalıdır.1.hafta :sütlü pirinçli,kaşık mamaları başlanır (bunlar hazır alınmalı ,inek sütünden yapılmamamlıdır.çünkü ilk 1-2 yıl inek sütü kansızlık ve allerjı yatığından önerilmez.)veriliş ssati akşamları 1 öğündür .bebeğin tok kalmasını da sağlar.
2.hafta .Sebze püresi başlatılır.Mutlaka mevsim sebzeleri kullanılmalı , sebzeler 1-2 günde bir adım adım ve sırayla ilave edilmeli ,allerji veya tahammülsüzlük varsa bir sonraki yapışta o sebze katılmamalıdır.ilk defa yaparken 1 küçük patates, 1 havuç ,yaz ise domates , 1 avuç içi pirinç, 1 fıske tuz konur ,1 fincan su ile haşlanır ve kevgirden geçirilerek ,püre haline getirilir. Zeytinyağı 1 tatlı kaşığı olarak ve piştikten sonra üzerine konarak ilave edilir. bu karışım bebeğe ilk günlerde Birkaç kaşık verilir.2-3 gün bu şekilde alıştırıldıktan sonra hergün yeni bir sebze tek tek katılır, ve gün geçtikçe sebze püresinin içeriği zenginleştirilir.(kabak, bezelye,enginar,maydanoz,kereviz,brokoli,ıspanak,yer elması …gibi) Patlıcan,nikotin içeriğinden ve besin değeri düşük olduğundan,bakla nadiren favizm hastalığına neden olduğundan katılmaz. Ispanak katıldıysa nitrit oluşacağından aynı gün ,bekletmeden tüketilmelidir.pırasa ,lahana,karnıbahar daha sonraki aylarda katılabilir.Katacağımız tüm sebzeler bitince,mutlaka et de ilave edilmeli ve kıyma haline getirilerek etin sadece suyunun değil kendisinin de yenmesi sağlanmalı ve 1 kase çorbada 1 köfte büyüklüğnde etin tüketilmesine dikkat edilmelidirBu bebeği kansızlıktan koruyacaktır.Dana ,kuzu veya tavuk eti şeçilebilir .çorba öğlen saatlerinde ve 1 öğün verilir.Sonraki aylarda pirinç yerine bulgur ve irmik de denenebilir.
3.-4.Hafta :yoğurt başlanır.Mümkünse evden ve günlük süt ile mayalanır.başlarken 1-2 kaşık verilir gittikçe arttırılarak 1 öğüne çıkılır,akşam üstü yoğurt için uygun bir saattir.
4.hafta : tüm bu besinler devam ederken kuşluk vakti meyve püresi başlanır . Elma ,armut , şeftali ,kayısı ilk seçilecek meyvelerdir ve cam rende ile püreleri ve suları karışık verilmelidir.havuç suyu da verilebilir.ilk günlerde sudan zengin, ilerleyen günlerde ise püreden zengin olarak verilir.Ek gıdalardan sonra bebeğe su teklif edilmeli ve ihtiyacı kadar tüketmesi sağlanmalıdır.6.ay sonunda bebeğe 3.B tipi sarılık ,3.zatürre ve 3.karma-menenjıt aşıları yapılacaktır.Ek gıdalr verilirken anne sütü de aralarda ve geceleri mutlaka devam ettirilir.Gelişimde bir sorun varsa , bebek erken doğmuşsa, ikiz eşi ve küçük doğmuşsa kan ve idrar testleri alınabilir.
7.ay takip: Bu ayda bebeğin bir önceki ayda başlanan besinlere uyumu ,neleri ne miktar tükettiği ,allerji,ishal ,kabızlık,kusma olup olmadığı ayrıntılı sorulur ve kilo alıp almadığı anlaşılır.Gelişimi iyi ise kahvaltıya geçilir.Sevmediği besinler varsa bir süre unutturulur ve bir müddet sonra tekrar sabırla ve çok üstelemeden denenir.Kahvaltıda yumurtanın sadece sarısı verilmelidir .Kayısı kıvamında pişmiş sarıdan 1.gün 1/7 ..miktard veilir her gün arttırılarak 7.günde 7/7 yani tam yumurtaya varılır ve artık tam yumurta sarısı verilebilir. Beyaz peynir geceden suya konur ve 2-3 kez suyu değiştirilerek tuzu alınır , yumurta gibi azdan başlanır ve 1 hafta sonunda 1 kibrit kutusu büyüklüğüne varılır.1 gün yumurta sarısı , diğer gün 1 .kibrit kutusu beyaz peynir , 1 tatlı kaşığı pekmez, 1 fındık tereyağı , 1 minik dilim ekmek içi ,ıhlamur ,meyve suyu(taze sıkılmış;biraz püresi ile )veya mama içine hazırlanabilir.ya da ekmeğe batırarak ,bulamaç yapmadan minik lokmalarla verilebilir.Bu ayın sonlarına doğru ev yapımı kıymalı sebze yemekleri de çatalla ezilerek , suyu ile beraber verilir.6.ayda başlanan sebze çorbasına ilaveten , ev yapımı tarhana ,kıymalı şehriye çorbası,süzme mercimek çorbası,yayla çorbası da denenmeye başlanır.Sütlü pirinçli kaşık mamalarının yanı sıra,karışık tahıllı kaşık mamalarına da geçilebilir.Mama sandalyesi ile aile sofrasına oturtulmalıdırlar.
Bu ayda bebekler genellikle daha iyi oturur ,rahatlıkla dönebilir.Ayak üstü bastırılınca zıplama hareketleri yapar,büyükçe cisimleri uzanıp alabilir,bir elindeki eşyayı rahatlıkla diğer ele geçirir,önündeki küçük cisimleri almaya çalışır,Azarlanma veya sevilmeyi çok iyi anlar ve reksiyon verir.Yabancıları yadırgamayı da bebekler bu ayda öğrenir ,aynaya bakmaktan hoşlanmayı da.Oyuncaklarını sallamaya başlar kısa kısa heceler çıkarabilir ,ayaklarını rahatlıkla ağıza götürür
8.ay takip:Bu ayda da tam bir sistem muayenesi ile gelişim saptanır,anne sütü ve ek gıdalara devam edilir.Bu ayda köfte, makarna ve pilava geçilebilir ,kıymalı sebze yemeklerinin çeşiti arttırılır.Bu aylardan itibaren ilk 6 aydaki hızlı kilo ve boy gelişimi genellikle olmayacaktır ki bu da normal bir durumdur.
Bebekler bu aylarda adı ile seslenildiğinde ,ismine dönmeye başlar,el çırpma, yüzü kapatarak -ce oyunları,çirkin ol,güzel ol gibi taklitleri yapmaya başlayabilirler. (her hareket illa ki her çocukta aynı aylarda olmaz ,örneğin başka sğlıklı gelişen bir çocuk oturmaya bu ayda başlayabilir.Bu nedenle bu konudaki yorumlar ,bebeği takip eden doktor tarafından en doğru şekilde yapılacaktır)
9.ay takip :Ek besinlerde sorunu olmayan ,gelişimi güzel bir bebeğe ailede balık ve deniz ürünlerine karşı bir allerji yoksa balık başlanır , ızgara,fırın veya buğulama ile pişirilir ve çok az dozda n başlayarak verilir.Sebze çorbalarına lahana , pırasa ,soğan,sarımsak ,karnıbahar azar azar konabilir.Kahvaltıda kavrulmmamış 1 adet badem ,ceviz veya fındık çok iyi dövülerek yedirilebilir.Beyaz peynir yerine,kaşar ,labne , krem peynir seçenekleri de uygulanabilir.Bu aylarda genellikle emekleme başlar.Baş baş yapmayı öğrenirBardaktan rahatlıkla su içebilir.Portakal ,mandalina verilebilir.
10.ay takip:Bebek artık evde ygun şekilde pişirilen (salçasız,tuzsuz,acısız,kızartma olmayan,turşusuz )besinlerden yiyebilmektedir.Anne sütüne ve d vitamini demir desteğine de devam edilmelidir.Kabukları alınmak suretiyle kuru baklagillerden de bu aylarda başlanabilir,Bu ayda artık sıralama başlayabilir .tutunarak ve sıralayarak belli bir mesafe gidebilen bebek anne baba dede gibi heceleri bilinçli söylemeye başlar ve öğrendiği taklitleri hızla arttırır.
- ay takip:Bu ayda da gelişim kilo ,boy ,baş çevresi , yürüme , konuşma ,iştah araştırılır ,muayenesi yapılır.Sağlıklı bir bebek her geçen gün bir öncekinden daha iyi gelişim gösterir .Örneğin kelime haznesi yavaş yavaş gelişir,daha hızlı öğrenir,sıralıyorsa ayakta durmaya başlar , bazen bu aylarda yürüyebilir.9-12 aylar arasında kilo alımı fazla değildir ,iştah azalabilir,kansızlık veya başka bir sorun yoksa bu normaldir.
12.ay takip:12.ayını dolduran bebeklerin muayenelerinde kilolarının ortalama olarak doğum ağırlığının 3 katı,boylarının da genellikle doğum boyunun 23-24 cm fazlası olduğu görülür. (ortalama kızlar 9-9,5 kg 70-73 cm)erkekeler 9,5-10,5 kg ve 73-76 cm aralığındadırlar.Büyüme eğrisi üzerinde ölçümler kontrol edilir ve önemli bir sapma varsa araştırılır.Bu ayda tam kan sayımı, idrar tahlili , tüm batın ultrasonografisi, ve göz muayenesi yapılması uygundur.Yine bu ayın sonunda bebeklere MMR kızamık ,kızamıkçık ve kabakulak aşısı ile 4. zatürre aşısı yapılır.Artık yavaş yavaş bal,ve yumurta akı verilebilir , kiwi ,çilek gibi besinlere geçilebilir. Muhallebi yaparken az miktarda süt kullanılablilir.Bebek artık genellikle yürümeye başlar veya yardımsız durabilir ya da bir elinden tutularak yürüyebilir.Basit emirleri anlar ve yapmaya başlarartık 2-4 kelimeyi bilinçli ve anlamını bilerek söylerResimli kitaplar bakmaktan hoşlanır.Top ile oynar.Büyük ve kaba puzzle oyuncaklar, küpler,toplar ,renkli kitaplar seçilecek uygun oyuncaklardır.
DR.ASUMAN AKÇA
