Besinler aracılığıyla aldığımız vitaminler ve mineraller çeşitli metabolik olaylarda önemli bir role sahiptirler. Bu bileşiklerin eksikliğinde veya fazlalığında bazı sistemik bulgulara ek olarak deri, mukoza, saç ve tırnak bulguları da görülebilir. Bu bulgulardan bazıları hastalıklara erken tanı konulmasında önemli rol oynarlar. Saçlar sürekli olarak üretilir ve dökülürler. Saçların daha sağlıklı olması için kaloriye, proteinlere, eser elementlere ve vitaminlere ihtiyaç duyarlar. Enerjinin, yapı taşlarının, metabolik yolların düzenli işlemesi için gerekli olan mineral ve vitaminlerin eksikliği, hastanın saçlarının dökülmesine neden olacak, saç hastalığını tetikleyecek ya da hastalığı tedaviye dirençli kılacaktır. Dolayısıyla, saç gelişiminin hem kalitesi hem de miktarı bireyin beslenmesiyle yakından ilişkilidir.
Saçlar cansız olmakla birlikte, günde ortalama 0,35 mm sürekli olarak uzayıp dökülmektedirler. Kıllar, kemik iliğinden sonra bedenimizde en hızlı gelişen dokudur. Dolayısıyla saçları üreten kıl follikülleri, bu yoğun biyosentez aktivitesi için kaloriye, proteinlere, eser element ve vitaminlere ihtiyaç duymaktadır. Ancak, saçların gelişiminde besinlerin rolünden bahsedildiğinde, yoğun bir bilgi kirliliği ve yanlış inanışlarla karşılaşırız. Bazı destek ürünleri gereksiz yere tüketilerek, yarar sağlamadıkları gibi dengeleri de bozarak zararlı ve toksik olabilirler. Bunun yanında, saç gelişiminde rol oynayan, eksikliklerinde yoğun saç dökülmesine neden olan ya da katkıda bulunan besinlerin desteklenerek takviye edilmesi hastanın başarıyla tedavi edilmesini sağlayacaktır.
1-ENERJİ
Kıl follikülleri enerjiye ihtiyaç duyar. Bu enerjiyi ağırlıklı olarak karbohidratlardan sağlar. Düşük kalorili diyet alındığında, folikül ihtiyaç duyduğu enerjiyi aminoasitlerden sağlamaya çalışır. Dolayısıyla hem enerji hem yapı taşları azalmış olur. Saçlar incelir, kolay kırılır ve yoğunluğu azalmış olarak görülür. Düşük kalorili diyet yapanlarda, özellikle günlük kalori alımı 1000 kcal’nin altına düştüğü durumlarda da görülür.
2-PROTEİN
Kılın kimyasal yapısının %80’nini keratin adlı protein oluşturur. Dolayısıyla, proteinlerin eksik alımında, kan albumini düşmeden saçlar etkilenir. Saçlar matlaşır, kolayca ele gelir. Saçlar yumuşak hissedilir ama elastikiyeti kaybolmuştur. Düşük protein alımı, sütten fakir beslenmek zorunda olan bebeklerde, sindirim sistemi hastalıklarında, anoreksiya nervozada ve ilaç bağımlılarında görülebilir.
3-DEMİR
Saç dökülmesi ile en çok bağlantısı bulunan besin öğesi demirdir. Ancak demir eksikliği olan her kişide saç dökülmesi görülmese de genetik olarak yatkın kişilerde, demir depolarının boşalmasının, saçların dökülmesine neden olduğu kabul edilmektedir. Dolayısıyla saç dökülmelerinde, demir depolarının istenilen düzeylere getirilmesi önerilmektedir. Saç sağlığı için optimum demir düzeyleri belirlenmemiş olmasına rağmen 40 ug/L’nin altındaki bir ferritin düzeyinin, kadınlardaki saç dökülmesi ile ilişkili olduğu görülmektedir.
4-ÇİNKO
Çinko eksikliği de saç dökülmesi ile bağlantılı olabilir. Çinko eksikliği, saçlarda beyazlama ve kırılmaya yol açtığı gibi tırnak yapısının bozulmasına ve bazı cilt rahatsızlıklarına neden olabilir.
5-ESANSİYEL YAĞ ASİTLERİ(OMEGALAR)
Düzenli ve dengeli beslenen kişilerde esansiyel yağ asidi eksikliği görülmez. Ameliyat gibi cerrahi işlemlerden sonra erişkinlerde eksikliği görülebilir. Bu eksiklik saç ve kaşların zayıflamasına, dökülmesine ve pigmentasyon bozukluğuna neden olabilir.
6-SELENYUM
Selenyum eksikliğinde de saçlarda çinko eksikliğine benzer şekilde bozukluklar görülebilir. Selenyumun eksikliğinde olduğu gibi fazlalığında da saç ve tırnak bozuklukları ortaya çıkabilir. Serum ve idrar testlerinde selenyum düzeyiniz normal olsa bile saç dökülmesi ve tırnaklarda grimsi-beyaz renkli çizgilenme problemleri oluşabilir. Böyle bir durumda yaptıracağınız saç analizi sonucunda saç selenyum düzeyinizi görebilirsiniz.
7-VİTAMİNLER
Biotinin ve niasinin kıl gelişiminde olumlu etkileri bilinmektedir. B12 vitamini eksikliğinde saçlarda beyazlama, el ve ayak tırnaklarında koyu renkli yatay çizgilenmeler ve tırnak yatağında solukluk olabilir. C vitamini; kollajen, karnitin ve dopamin sentezi için gerekli olup insan vücudunda sentez edilemez. Vücutta üretilmediği için C vitamini içeren besinleri yeterli oranda tüketmeye özen göstermelisiniz. D vitamininin kıl gelişimi, kılın yaşam döngüsünde rolü olduğu bilinmektedir. A vitaminin ise eksikliğinde değil fazlalığında saç dökülmesi olur.
PEKİ HANGİ BESİNLER TÜKETİLMELİ
Sarı Darı Ekstresi: Sarı darı içinde silisik asit, aminoasitler, vitamin ve mineraller bulunan doğal bir üründür. Sarı darı ekstresi, sistein ve kalsiyum pantotenat içeren destek ürünüyle kadın hastalarda anagen oranlarının arttığı gözlenmiştir.
Soya:Proteinden zengin soya fasulyesinin içerdiği izoflavonlar ve bir immunstimülanpeptit olan soymetid-4 aracılığıyla saç gelişimine olumlu etkileri olduğu öne sürülmüştür.
Yeşil Yapraklı Sebzeler:Demir bakımından zengin olan yeşil yapraklı sebzeler, demir eksikliğine bağlı saç dökülmesini durdurabilir.
Yumurta:Saç dökülmesi sorununun önlenmesi ve saç köklerinin iyileştirilmesinde de önemli bir rol oynamaktadır. Biotin içerir.
Deniz Ürünleri:Balık, karides ve midye gibi deniz ürünleri saç köklerini güçlendiren ve hormonları dengelemeye yardımcı olan çinko içerir.
Kuruyemişler ve Avokado:Saçların normal uzama döngüsünün korumasında E vitamini, esansiyel yağ asitleri ve sülfür içeren kuruyemişler oldukça etkilidir.
Kırmızı Et ve Ispanak:Demir minerali yetersizliğinde saç dökülmesi gözlenir. Kırmızı et demirin en kaliteli kaynağıdır.
Somon:En kaliteli Omega-3 kaynaklarından biri olan somon, sadece kalp sağlığını değil aynı zamanda saç sağlığını da destekliyor.
Tam Tahıllı Besinler:B7 vitamini ihtiva eden tam tahıllı gıdalar saçların dökülmesi ve grileşmesine karşı etkilidir.
Kivi:İçeriğindeki C vitamini vücutta antioksidan etki gösterir. Hücre ve doku onarımını sağlar. Saçlarınızın daha parlak görünmesine yardımcı olan C vitamininin en zengin kaynaklarından biri de kividir.
Zeytinyağı:İyi bir E vitamini kaynağıdır. E vitamini saçları koruyan ve kalınlaşmasını sağlayan bir antioksidandır.
İstiridye:İstiridye, çinkonun zengin kaynaklarından biridir. Çinko minerali yetersizliği saç dökülmelerine yol açar.
Nutrition İstanbul Ocak Ayı Dergisi 5.sayı (2017)
